Ο θρυλικός Δημήτριος Λόγιος.

                                                

                                 

       

Δημήτριος Λόγιος (1770 - 1811)

Στον Άγιο Θωμά γεννήθηκε το 1770 και ο θρυλικός Δημήτριος Λόγιος, που επί 15 χρόνια
(1800-1815) ήταν ο τρόμος των αιμοβόρων γενιτσάρων της Μεσαράς. Όταν ήταν 10 χρονών οι Τούρκοι σκότωσαν τον πατέρα του παπά Γιάννη Βαρούχα, Λογιάκη ή Λόγιο. Ο αδελφός του πατέρα του Ιερόθεος, μοναχός στη μονή Απεζανών, προστάτεψε τα ορφανά. Μα τον κυνήγησαν κι αυτόν οι Τούρκοι κι αναγκάστηκε να φύγει στο εξωτερικό, παίρνοντας μαζί του και το μικρό Δημήτρη. Πήγε στη Πάντοβα της Ιταλίας, όπου ο Δημήτρης εργαζόταν σ’ ένα φαρμακείο και κατόρθωσε να σπουδάσει γιατρός. Το 1800 γύρισε στον Άγιο Θωμά γιατρός, προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε Χριστιανούς και Τούρκους. Οι Τούρκοι τον έλεγαν Ντόρτογλου. Μα ένας γενίτσαρος από το Αξέντι σκότωσε τον άντρα της αδελφής του Δημήτρη Κοσμαδάκη. Κατεβάζοντάς τον στον τάφο ορκίστηκε στο νεκρό να εκδικηθεί το θάνατό του. Πήγε στα Σφακιά κι αγόρασε όπλα κι ύστερα από οκτώ μέρες σκότωσε το φονιά του γαμπρού του. Από τότε αρχίζει τη χαΐνικη ζωή του. Ο πασάς έστειλε 50 διαλεκτούς γενίτσαρους στον Άγιο Θωμά να τον συλλάβουν. Μα ο Λόγιος κατόρθωσε και μπήκε τη νύκτα στον οντά του Σελίμ αγά Κονταξή, όπου κοιμούνταν, έσφαξε έξι και οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν μεταξύ τους, με τη σύγχυση που δημιουργήθηκε. Ο Λόγιος σκότωσε επίσης τον Καμέρ αγά από τις Λούρες, με τους δύο γιους του, το Μόμολο από το Μορόνι, το Λίτσαρδο από την Αγία Βαρβάρα και πολλούς άλλους γενίτσαρους.

Τέλος το 1811 ήθελε να σκοτώσει με κάθε τρόπο τον τρομερό γενίτσαρο της Μεσαράς, τον Αγριολίδη από τον Αϊ Γιάννη, κοντά στη Φαιστό. Προδόθηκε όμως από το μαύρο υπηρέτη του Αγριολίδη και τον τραυμάτισαν, πριν να μπει μέσα στον πύργο, θανάσιμα. Αποτραβήχτηκε σ’ ένα τράφο, ακούμπησε το τουφέκι του να σκοτώσει όποιον θα τον πλησίαζε, αλλά πέθανε από αιμορραγία. Δύο μέρες δεν τολμούσε κανείς να πλησιάσει από φόβο. Ο τάφος του είναι 50 μέτρα δεξιά του δρόμου προς Τυμπάκι, απέναντι από τη Φαιστό. Η Λαϊκή Μούσα έκλαψε το χαμό του παληκαριού:

Κρίμά `ν’ το μήλο να ψυγεί, το ρόδο να μαδήσει,

κρίμά `τονε κι ο Λόγιος να κακοθανατήσει

γιατί `τονε καλό παιδί κι όμορφο παληκάρι

κι έβλεπε και τη Μεσαρά σαν το καλό λιοντάρι.

Σε μια γωνιά της εύφορης –ελεύθερης πια- Μεσσαρίτικης γής, μετά την Καλυβιανή και κοντά στη Φαιστό, ανάμεσα στα αμπέλια και τις ελιές, σ’ ένα απέριττο τάφο, αναπαύεται ο Λόγιος.

Ο πύργος του Αγριολίδη, στον Άγιο Ιωάννη.

Εδώ τραυματίστηκε θανάσιμα ο Λόγιος. Χρειάζεται αναστήλωση ή τουλάχιστο συντήρηση.

Ο δεύτερος πύργος του Αγριολίδη

Ο Αγριολίδης είχε κι άλλο πύργο στην ιδιοκτησία του, στο Τυμπάκι, που τότε ήταν ένας ασήμαντος οικισμός λόγω της ελονοσίας που μάστιζε τη περιοχή. Ο Πύργος είχε κτιστεί από τους Τούρκους για να ελέγχουν τη διάβαση της Μεσαράς προς τη δυτική Κρήτη. Σε αυτόν υπήρχε μόνιμη φρουρά που τελούσε υπό τις διαταγές του Αγριολίδη.

Το 1822, μετά τη δεινή ήττα που υπέστησαν οι Τούρκοι στο Τυμπάκι, ο Αγριολίδης με λίγους συντρόφους του εγκλωβίστηκαν μέσα στον πύργο. Ζήτησε τότε τη βοήθεια του Μιχαήλ Κουρμούλη, το οποίο κάποτε ο ίδιος είχε σώσει. Έτσι, ο Κουρμούλης, αφού τους αφόπλισε τους άφησε ελεύθερους.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1828, οι φίλοι του Λόγιου, Μαλικούτης, Ξωπατέρας, Κόρακας και Ρωμανός, πήραν εκδίκηση σφάζοντας τον Αγριολίδη με ενέδρα στα Καπαριανά (δίπλα στις Μοίρες).